یکی از علل مهم پوسیدگها تمیز نکردن دهان و دندانهای شیری کودک به وسیله مادر است که توسط پزشک باید آموزش داده شود. این کار توسط یک پارچه یا گاز استریل به وسیله مادر انجام میشود. کمی که کودک بزرگتر شد مادر میتواند با مسواکهای انگشتی یا دستی شبها پیش از خواب دندانهای او را تمیز و پاک کند. این کار بسیاری از پوسیدگیها را پیشگیری خواهد کرد.
علائم پوسیدگی دندان در اطفال
احساس درد و ناراحتی هنگام خوردن غذاهای سرد یا گرم
در مرکز دندان ها اعصاب دندان قرار دارند که در واقع تعدادی رگ های خونی بسیار نازک هستند. هنگامی که پوسیدگی دندان گسترش پیدا می کند، اعصاب دندان در معرض تماس با غذا قرار می گیرند و سرما و گرمای غذا آن ها را تحریک می کند و فرد احساس در دندان خود احساس درد می کند. احساس درد و ناراحتی هنگام خوردن غذاهای ترش یا شیرین نیز از علائم پوسیدگی دندان کودک است.
لکه های سفید روی دندان
لکه های سفید روی دندان از اولین نشانه های پوسیدگی دندان هاست، همان طور که گفته شد وجود لکه های سفید نشان دهنده تخریب مینای دندان توسط باکتری های موجود در پلاک دندان ها است. البته این نشانه زود هنگام به آسانی دیده نمی شود. بنابراین باید دندان های کودک هر چند ماه یک بار توسط دندانپزشک بررسی شوند تا پوسیدگی دندان در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان شود.
لکه های قهوه ای یا سیاه روی دندان
هنگامی که مینای دندان به وسیله باکتری ها، از بین می رود، لکه های سفیدی پدیدار می شوند که پس از مدتی تبدیل به لکه های سیاه یا قهوه ای می شوند. این مرحله نشان دهنده پیشرفت پوسیدگی دندان های کودک است.
احساس درد هنگام جویدن غذا
اگر کودک هنگام جویدن غذا احساس درد و ناراحتی داشته باشد، احتمالا به این دلیل است که پوسیدگی دندان ها گسترش پیدا کرده و به اعصاب دندان رسیده است. فشار وارد آمده بر دندان هنگام جویدن غذا این اعصاب را تحریک کرده و درد ایجاد می کند.
خونریزی هنگام مسواک زدن
در صورتی که کودک هنگام مسواک زدن، فشار بیش از حد به لثه ها وارد نکند و با این حال ، مکررا از لثه خونریزی داشته باشد، احتمالا به این دلیل است که لثه های او دچار اختلال شده یا پوسیدگی عمیق شده و به لثه ها رسیده است. در چنین مواقعی حتما باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
وجود سوراخ در دندان
لکه های روی دندان گاهی به صورت یک سوراخ به عمق دندان پیش روی می کنند. این سوراخ ها ممکن است با تیره شدن رنگ دندان همراه نباشند، بنابراین همانطور که قبلا نیز گفتیم، لازم است دندان های کودک چند ماه توسط دندانپزشک ویزیت شود.
احساس بوی بد در دهان
ممکن است در صورت مسواک زدن، باز هم بوی بدی در دهان کودک حس شود که به دلیل پلاک و جرم دندان و فعالیت باکتری های ایجاد کننده پوسیدگی است.
راه حل های پیشگیری از فساد دندان کودک
پاک و تمیز کردن دندان شیرخواران: با پیدا شدن اولین دندان شیرخوار، تمیز کردن دندان او باید شروع شود. شیرخوار را روی زانوی خود بنشانید. دستمالی را مرطوب کنید و اطراف انگشت خود بپیچید ابتدا بدون خمیر دندان و سپس مقدار کمی خمیر دندان به دندان ها و لثه کودک بمالید، سپس کف و آب دهان او را خارج کنید و یا اگر کودک می فهمد، به او بگویید آب دهان خود را بیرون بریزد.
پاک و تمیز کردن دندان های کودکان :
پدر و مادر باید از ۱۸ ماهگی دندان های کودک خود را با مسواک مرطوب تمیز کنند. کودک را در مجاور دستشویی روی زانوی خود بنشانید و دندان های او را مدت زمانی که او اجازه می دهد، ابتدا بدون خمیر دندان و بعد از مدتی با اندکی خمیر دندان دارای فلوراید مسواک بزنید. اگر کودک خواست خودش مسواک بزند، به او اجازه دهید و یاد دهید که چطور دندان هایش را مسواک بزند، کودک به زودی یاد خواهد گرفت. در بعضی از مواقع بهتر است هنگام مسواک زدن دندان های خودتان، به کودک بگویید مسواک بزند و هر دو به صورت مسابقه دندان های خود را مسواک بزنید. کودک در سه سالگی با مشاهده عمل مسواک زدن قادر خواهد بود بدون کمک مادر و پدر، دندان های خود را مسواک بزند، ولی کمک و سرپرستی والدین تا سن ۹ سالگی ضرورت دارد. مسواک زدن سبب می شود مواد قندی که کودک خورده و دندان های او را آغشته کرده است، از روی دندان ها و بین آن ها پاک گردد.
روش صحیح مسواک زدن دندان ها: موقعی که کودک قادر شد دندان هایش را خود مسواک بزند، باید روش صحیح مسواک زدن را به او یاد دهید. مسواک زدن از یک طرف به طرف دیگر و از بالا به پایین روش صحیحی نیست. روش درست مسواک زدن در بیشتر کتاب ها و سایتها آموزش داده می شود.
روش صحیح مسواک زدن
برای دندان های بالا، باید مسواک را از کنار لثه به طرف پایین حرکت دهید.
برای دندان هاب پایین ، باید مسواک را از کنار لثه به طرف بالا حرکت دهید.
برای دندان های آسیاب، باید حرکت مسواک در فک بالا از کنار لثه به طرف پایین و در فک پایین از کنار لثه به طرف بالا انجام گیرد.
برای سطح خلفی دندان های جلو، حرکت بالا و پایین انجام گیرد.
برای کودکان مسواک کوچک و نرم یا مسواکی که از جنس نایلون ساخته شده باشد انتخاب نمایید، زیرا این گونه مسواک ها دندان ها را بهتر پاک می کند و کمتر به لثه آزار می رساند.
چرا حفظ دندان های شیری مهم است؟
دندان های شیری در جویدن غذا، حرف زدن و زیبایی صورت کودک مهم می باشد و موجب رشد صحیح فک می گردد. از دندان شیری کودک ، مانند دندان های شیری سبب بد قرار گرفتن و کج روئیدن دندان های دایمی می گردد. پوسیدگی و کشیدن دندان های آسیاب شیری سبب شده است که دندان های مجاور جای دندان کشیده شده را گرفته و محلی برای بیرون آمدن دندان دایمی آسیاب دوم کودک باقی نگذارد و در نتیجه دومین دندان آسیاب در محل خود نروئیده و به طرف زبان رشد کرده است و سبب ناراحتی کودک می شود.
چه موقع دندان شیری را باید کشید؟
در صورتی که دندان های شیری قبل از سرزدن دندان های دایمی نریزد، جای خالی برای روئیدن دندان همیشگی وجود نخواهد داشت. در چنین شرایطی باید دندان شیری را کشید و بیرون آورد. این حالت معمولا در مورد دندان های پیشین فک پایین اتفاق می افتد که موقع روئیدن دندان های دایمی باید آن ها را کشید و خارج کرد.
چه موقع کودک را باید نزد دندان پزشک برد
کودک ار در سن ۵/۲ سالگی که تمام دندان های شیری او روئیده می کند. اگر کودک از دندانپزک ترس دارد، او را روی زانوهای خود بنشانید تا دندانپزشک بتواند دندان های کودک را معاینه کند.
یک مادر چگونه میتواند متوجه پوسیدگی دندان های کودک شود؟
اولین دندانهایی که در بچهها پوسیده میشوند، دندانهای قدامی فک بالا هستند. علتش هم میتواند این باشد که این دندانها معمولا قبل از یک سالگی درمیآیند و بچههای زیر یک سال حتی شبها نیز شیر میخورند و در حالی که سر شیشه را در دهان دارند یا پستان مادر را میمکند به خواب میروند. در شرح حال بسیاری از بچههایی که با پوسیدگی دندانهای جلویی فک بالا به کلینیکهای دندانپزشکی مراجعه میکنند عادت شبانه شیر خوردن را ذکر میکنند. علاوه بر این علت اصلی پوسیدگی، عدم رعایت بهداشت هم باعث میشود این پوسیدگیها به سرعت رشد کنند. همانطور که میدانید مقدار بزاق دهان هنگام خواب به شدت کاهش مییابد. (حتما تا به حال متوجه خشکی دهانتان هنگامی که از خواب بیدار میشوید، شدهاید.) و مادرانی که نسبت به رعایت بهداشت دهان کودکشان بیدقت هستند، اجازه میدهند این پوسیدگی پیشرفت و به سرعت دندانهای فک بالا را درگیر کند.
در صورت ادامه روند شیردهی شبانه حتی دندانهای آسیا نیز دچار پوسیدگی میشوند. پوسیدگی دندانهای آسیا بسیار جدیتر است چون بچهها را در امر جویدن غذا با مشکل مواجه میکند و از تغذیه عادی عقب میاندازد. مادران باید به علامت اصلی پوسیدگی دندانها یعنی تغییرات ظاهری و حفرهدار شدن سطح سفیدرنگ دندان یا همان تغییر ظاهر مینای دندان حساس باشند و برای جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی، توصیههایی را از دندانپزشک بخواهند چون زیر ۲ سال هیچ اقدام درمانی نمیتوان کرد.
یکی دیگر از دلایلی که باعث میشود مادران متوجه پوسیدگی دندانهای کودک نشوند، نسبت دادن تغییر حالت و رنگ دندانها به قطره آهن است. چون برای بچهها از ۶ ماهگی قطره آهن تجویز میشود و هر چه سعی کنید باز هم تغییر رنگ مختصری به دندانهای کودک میدهد، توجه مادران از دندانها کاسته میشود. البته باید تاکید کنم تغییر رنگ بسیار مختصر در اثر قطره آهن با مسواک زدن برطرف میشود و اگر سعی کنید قطره را درست در انتهای دهان بریزید دندانها رنگ نمیگیرند.
بعد از دادن قطره لازم است به بچه آب بدهید یا دندانهایش را با گاز مرطوب تمیز کنید. پیشرفت پوسیدگی با علامت درد (بچه اجازه نمیداد دست به سمت دهانش ببرند) خود را نشان میدهد. گاهی بچهها دندانشان را مدام لمس میکنند یا تب بدون علت یا بیماری خاص دارند. اینها دلیل پیشرفت پوسیدگی است. اگر از این مرحله بگذرد آبسه و تورم ظاهر میشود و گاهی آنقدر پوسیدگی ریشه را تخریب میکند که چارهای جز کشیدن دندان نمیماند.
اگر کودکی دندانهای قدامیاش را به دلیل پوسیدگی از دست داده باشد هر چند فقدان این دندانها در امر جویدن خللی ایجاد نمیکند اما از منظر زیبایی و همچنین تلفظ برخی حروف مشکلساز خواهد شد. تلفظ حرفهایی مانند «ف» «ر» یا «ل» امکان دارد به درستی انجام نشود. در این حالت برخی از والدین اصرار میکنند از منظر زیبایی نمای دندانهای جلویی برای بچه بازسازی شود. به این منظور پلاکهای خاص ثابتی طراحی میشود که مانند یک پروتز که ساخته شده از اکریلیکهای خاص همرنگ دندان است عمل میکند و با بند مخصوصی به دندانهای عقبی کودک وصل میشود. این پروتز صرفا جنبه زیبایی دارد و هیچ کمکی به جویدن بچه نمیکند و کارایی دیگری ندارد.
تاکید بیشتر ما در مورد پوسیدگی دندانهای عقبی است که متاسفانه از دید والدین پنهان میماند. توصیه میکنم حتما با مراجعه به دندانپزشک مانع این روند پوسیدگی شوید و یادتان باشد اگر این اتفاق برای دندانهای عقبی بیفتد بچه را با مشکل جدی غذا خوردن روبهرو میکند.