فضا نگهدارنده متحرک دندان 

فضا نگهدار یک وسیله ارتودنسی است که دندانپزشک یا ارتودنتیست برای حفظ فضای قوس دندانی کودک می‌سازد. این وسیله از فلز یا پلاستیک ساخته می‌شود. فضا نگه دار ممکن است ثابت یا غیر ثابت باشد. هدف از آن باز نگه داشتن جای خالی دندان شیری است تا زمانی که دندان دائمی زیر آن شروع به بیرون زدن نماید. زمانی که دندانی می افتد و یا کنده میشود، دندان های دو طرف آن شروع به حرکت به سمت فضای خالی و به سمت یکدیگر میکنند تا جای آن را پر کنند.

گاهی اوقات این ویژگی خوبی به حساب می آید مثلا زمانی که ارتودنتیست باید یک دندان را بکشد تا مشکل کراودینگ (شلوغی و بهم ریختگی دندان ها) را حل کند از این ویژگی استفاده میکند. پس از این که دندان کشیده شد، دندان های مجاور به سمت فضای خالی حرکت میکنند و از حالت کجی که پیشتر داشتند در آمده و صاف میشوند بنابراین مشکل کجی دندان ها برطرف میگردد.

بیشتر بدانید : دندانپزشکی کودکان

این نوع فضا نگه دارنده بیشتر شبیه به پلاک نگهدارنده است. از بنده پلاستیکی ساخته شده است که حاوی دندان ها مصنوعی می باشد. فضانگهدار متحرک برای ناحیه های مشخص بکار برده می شوند. برای دندان های آسیاب عقبی که فشار بالایی در این قسمت وجود دارد توصیه نمی شود. برای کودکانی بزرگتری که می توانند از این فضانگهدار ها مراقبت بهتری داشته باشند توصیه می شود.

اما در شرایط دیگر این حرکت به سمت فضای خالی میتواند منجر به مشکلات ارتودنسی و دندانپزشکی شود. فرض کنید کودکی که دندان های شیری دارد، دندان مولر دومش (دومین دندان از انتهای دهان) دچار کرم خوردگی شدید و گسترده شده است به طوری که دیگر نمیتوان آن را با مواد پر کننده دندان ترمیم کرد و دندان پوسیده باید کشیده شود. هنگامی که این دندان کشیده میشود، دندان مجاور آن (پشت دندان کشیده شده) دیگر در جلوی خود مانعی نمیبیند بنابراین به تدریج حرکت میکند و جای مولر دوم را پر میکند.

اما این وضعیت چه اشکالی دارد؟ فراموش نکنید که هنوز دندان مولر دائمی کودک بیرون نزده است و در زیر لثه درست در محل مولر دوم شیری، منتظر زمان مناسب است تا بیرون بزند. اگر جای خالی با دندان دیگری پر شود، دندان دائمی زیر لثه دیگر نمیتواند بیرون بزند و نهفته و یا نیمه نهفته میشود و در فک باقی می ماند. همچنین ممکن است در هنگام تلاش برای بالا آمدن، به دندانهای دیگر فشار وارد کند و مشکلاتی برای آنها ایجاد کند.در چنین شرایطی فضا نگهدار میتواند از بروز این مشکلات جلوگیری نماید.

 

فضا نگهدار یا اسپیسر (spacer) مانع حرکت دندانهای مجاور (و گاهی دندان مقابل) به سمت فضای خالی میشود بنابراین جا را برای رشد دندان دائمی حفظ میکند. وجود دندان‌های شیری برای رشد دندان‌ها و استخوان‌های فک و عضلات فک و صورت اهمیت زیادی دارد. همچنین وجود این دندان‌ها به هدایت رشد دندان‌های دائمی در جایگاه مناسب کمک می‌نماید. بنابراین در صورتی که دندان شیری زودتر از حد طبیعی کشیده شود (به علت پوسیدگی گسترده) و یا در اثر حوادث و جراحات کنده شود، در صورتی که جای خالی آن را حفظ نکنید دندان‌های مجاور به تدریج حرکت کرده و جای آن را پر می‌کنند. در چنین شرایطی باید با کمک درمان ارتودنسی دوباره جای خالی را باز کنید تا دندان دائمی زیر آن بتواند بیرون میزند. با این حال همه کودکانی که دندان شیری خود را از دست می‌دهند، ممکن است نیاز به فضا نگهدار نداشته باشند. برای مثال ممکن است دندان دائمی زیر آن در حال بیرون زدن باشد.

 فضا نگه دار غیر ثابت یا متحرک مشابه وسیله ارتودنسی بوده و معمولاً از جنس آکریلیک (پلاستیک) ساخته می‌شود. در برخی موارد دندان مصنوعی ممکن است برای پر کردن جای خالی استفاده شود تا مانع آن انحراف دندان‌های مجاور و پر کردن جای خالی دندان شود.

کودک یک دندان دائمی درست در زیر دندان شیری که اکنون افتاده است، دارد. در صورتی که این فضا توسط دندانهای مجاور گرفته شود، دیگر دندان دائمی نمیتواند در جای خود بیرون بزند. ممکن است این دندان برای همیشه در فک بماند و یا با فشاری که برای بیرون زدن وارد میکند، در موقعیت نامناسبی بیرون بزند و مشکل بزرگتری ایجاد کنددر اینجاست که از یک فضا نگهدار (space maintainers) برای حفظ جای خالی دندانی که بعدها بیرون خواهد آمد، استفاده میشود تا زمانی که دندان دائمی بخواهد از لثه بیرون بیاید. فضا نگهدار اجازه نمیدهد دندانهای مجاور به سمت فضای خالی حرکت کرده و آن را پر کنند. 

فضانگهدار ها از جا به جایی های نامطلوب مولرهای دائمی و پر مولرهای دارای دو کاسپ جلوگیری می نمایند.
فضا نگه دار فضای موجود در قو سدندانی را حفظ می کند تا پرمولرهای دارای دو کاسپ و دندان های نیش دائمی درون آن رشد کنند. 
فضا نگه دارها شکل قوس دندانی را حفظ می کنند و در امتداد ان ها درون فک رشد می کنند. به این ترتیب از نامرتبی دندان ها نیز پیشگیری خواهد کرد. 
فضانگهدار ها به منظور حفظ جایگاه دندان های شیری افتاده کاربرد دارند. تا زمانی که دندان های دائمی رویش نکرده اند باید از فضانگهدار استفاده شود.
فضانگهدارنده ها معمولا در کودکان استفاده می شوند ازاین رو در روز های اول استفاده از این فضانگهدار ممکن است با کمی ناراحتی و آزار همراه باشد که با گذشت زمان به وجود شی خارجی در دهان عادت می کنند.

قیمت فضا نگهدارنده دندان به عوامل مختلفی بستگی دارد. به طور مثال کدام نوع از فضا نگهدارنده یک طرفه و یا دو طرفه استفاده می شود و محل قرار گیری فضا نگهدارنده کجاست، قیمت فضا نگهدارنده دندان برای هر کودک ممکن است کاملا متفاوت باشد. فضا نگهدارنده دندان نوعی ارتودنسی پیشگیرانه به شمار می آیند و نقش به سزایی را در رشد درست و به موقع دندان های اصلی ایفا می کنند. قیمت و عوارض فضا نگهدارنده بسیار کمتر از ارتودنسی می باشد که کودک در آینده به دلیل نامرتب بودن دندان هایش مجبور است استفاده نماید. این فضا نگهدارنده در برخی از مواقع لزوم استفاده از ارتودنسی را در آینده منتفی و یا مدت زمان استفاده از آن ها را کاهش می دهند. 

با توجه به بررسی هایی که توسط محققین انجام شده است در سن سه سالگی بیشتر کودکان مجموعه کاملی از دندان های شیری را دارند. که بعد از آن می توانند مواد غذایی جامد و سفت و سخت را مصرف کنند. دندان شیری جهت حفظ فای لثه و وظیفه نگه دارنده دندان های اصلی را دارند. زمانی که کودک دندان شیری  خود را به هر علتی از دست می دهد دندانپزشک توصیه می کند در زمان کوتاهی فضای خالی شده تا توسط دندان های کناری پر نشده است اقدام به استفاده از فضا نگهدارنده کند تا دندان های اصلی کودک جوانه بزند. استفاده از فضا نگهدارنده هیچ گونه عارضه ای ندارد در صورتی که در زمان تعیین شده از جانب دندانپزشک به کلینیک دندانپزشکی کودکان مراجعه کنید تا چکاپ و معاینه کامل دندان ها انجام شود. 

فضا نگهدارنده دندان شیری باید مدت طولانی در دهان باشد اما این وسیله دائمی نمی باشد. فضا نگهدارنده دندان کودکان بعد از رویش و جوانه زدن دندان های دائمی بر داشته می شوند اگر این کار در زمان خود انجام نشود دندان های پایه کناری لق می شوند. بنابراین در زمان های مشخص شده توسط دندانپزشک باید به دندانپزشک مراجعه کرد تا فضا نگهدارنده و وضعیت دندان ها مورد بررسی و چکاپ کامل قرار گیرند تا مشکلی ایجاد نشود.