در زمانی که دندانهای شیری در دهان کودک وجود دارند دندانهای دائمی در فضایی که آن‌ها را احاطه کرده است و فولیکول دندانی نام دارد در حال رشد هستند. از دوران جنینی تا زمان رویش دندان‌ها توده‌های سلولی با گذشت زمان تبدیل به دندانی می‌شوند که دارای مینا و عاج و ریشه و عصب دندان می‌باشد. با تکامل ریشه کم‌کم دندان به سمت خارج استخوان حرکت می‌کند و رویش می‌یابد. به‌تناسب همین حرکت ریشه دندانهای شیری به‌تدریج تحلیل می‌رود و آماده ریزش و فراهم کردن شرایط رویش دندان دائمی می‌گردند. گرچه در حدود شش‌سالگی
جوانه های دندان دائمی و دندانهای شیری
جوانه دندانهای دائم در فولیکول دندانی احاطه‌کننده و استخوان اطراف محصورشده‌اند ولی این محیط به‌طور نسبی امن است و خطراتی می‌تواند تکامل جوانه دندان را تهدید کند مثلاً اگر ضربه‌ای به دندان شیری وارد شود ممکن است موجب آسیب جوانه دندان جانشین گردد بنابراین پس از صدمات دندانی شیری کودک باید فوراً توسط دندانپزشک معاینه شود. هم‌چنین اگر دندان شیری دچار پوسیدگی باشد و پوسیدگی باعث عفونت و التهاب عصب دندان شیری گردد این التهاب می‌تواند محیط نامناسبی برای رشد جوانه دندان دائمی ایجاد کند و درنهایت باعث آسیب گردد.
طیف آسیب‌هایی که می‌تواند در جوانه دندان دائمی ایجاد شود گسترده می‌باشد در انواع خفیف ممکن است روند کریستالی شدن نواحی از مینای دندان متوقف شود و لکه‌های سفید، زرد یا قهوه‌ای، رنگی بر روی سطح مینا مشاهده گردد. در انواع شدیدتر ممکن است تکامل ریشه دندان متوقف گردد و یا باعث تغییر شکل ریشه گردد. علاوه بر ضربه و عفونت دندان شیری برخی عوامل دیگر از قبیل ابتلا به بعضی بیماری‌ها و مصرف برخی داروها مانند تتراسایکلین و شیمی‌درمانی نیز می‌تواند اختلالاتی در تکامل جوانه دندان دائمی ایجاد نماید. رشد جوانه‌های دندانی کودک از دوران جنینی شروع می‌شود بنابراین مصرف برخی داروها توسط مادر و ابتلا به برخی ویروس‌ها و بیماری‌ها می‌تواند بر تکامل دندانهای کودک تأثیرگذار باشد.
برخی اختلالات تکامل دندان‌ها نیز به‌طور ژنتیکی منتقل می‌گردند که دارای انواع مختلفی است و می‌تواند بر روی تکامل مینا، عاج، ریشه و یا همه موارد تأثیرگذار باشد.
ریزش دندانهای شیری و رویش دندان دائمی جانشین آن‌ها هرکدام در زمان مشخصی اتفاق می‌افتد گرچه ممکن است این زمان‌ها تا حدودی بین کودکان هم سن متفاوت باشد ولی تا شش ماه تأخیر دررویش دندان‌ها طبیعی تلقی می‌شود. اگر زمان عدم رویش دندان دائمی طولانی شد باید حتماً توسط دندانپزشک بررسی شود.
در حالت طبیعی رشد استخوان‌ها و بافتهای اطراف به طریقی صورت می‌گیرد که فضای کافی برای قرار گرفتن دندانهای دائمی ایجاد می‌گردد اگر اندازه دندان‌ها با اندازه فک تطابق نداشته باشد باید با درمان‌های ارتودنسی هماهنگی لازم را ایجاد نمود.
اندازه دندانهای دائمی به نسبت دندانهای شیری بزرگ‌تر است و با رویش آن‌ها برخی والدین نگران بزرگ بودن دندانهای کودک هستند ولی باید توجه داشت که این اندازه در سراسر عمر فرد به‌طور ثابت باقی می‌ماند و تغییر نمی‌کند و با رشد کودک و بزرگ شدن جثه وی هماهنگی و تناسب ظاهری ایجاد خواهد شد. وضعیت تغذیه کودک و دریافت ویتامین‌ها و املاح لازم برای تکامل و رشد جوانه دندانهای دائمی از نقش مهمی برخوردار است. هم‌چنین اختلالات هورمونی مانند کم‌کاری و پرکاری تیروئید، اختلال در هورمون رشد، هورمون پاراتیروئید نیز می‌توانند در روند رویش دندان‌ها مشکل‌ساز شوند و باید جهت اصلاح وضعیت هورمون‌ها تحت نظر پزشک اقدام نمود.
افتادن دندانهای شیری و تکامل و رویش دندانهای دائمی دارای ترتیب خاص می‌باشد اگر دندانهای شیری به هر دلیلی زودتر از دست برند فضای موردنیاز برای رویش دندان دائمی جانشین از دست می‌رود بنابراین باید در محل دندان شیری ازدست‌رفته وسیله‌ای به نام فضا نگهدار قرار داده شود. تا پس از کامل شدن جوانه دندان دائمی رویشان به‌طور طبیعی صورت گیرد.
عصب‌کشی (ترمیم عفونت ریشه) دندان کودکان: هزینه ، درد ، مراحل ، عوارض
آیا عصب‌کشی دندان برای کودکان مناسب است؟
بله. دندانهای شیری معمولاً بین سنین 6 تا 12 سالگی می‌افتند. با این وجود دلایل منطقی برای استفاده از روش‌های درمان مناسب جهت حفظ دندانهای شیری وجود دارد. در حقیقت بهتر است به جای کشیدن دندانهای شیری آسیب‌دیده یا دچار عفونت، از عصب‌کشی و سایر روش‌های درمان مناسب برای حفظ آن‌ها استفاده شود.
در این رابطه لازم است توجه داشته باشید دندانهای شیری عملکردی مشابه دندانهای دائمی دارند و به این ترتیب از بین رفتن یکی از آن‌ها می‌تواند مشکلات مشخص برای صحبت کردن و غذا خوردن فرد به همراه داشته باشد. علاوه بر این، دندانهای شیری دارای کارکرد مهم دیگری نیز هستند. این دندان‌ها برای رشد مناسب دندانهای دائم و هدایت این دندان‌ها به سمت موقعیت صحیح، نقش تعیین کننده دارند. به این ترتیب در صورت از بین رفتن دندانهای شیری، همواره احتمال دارد فرآیند رشد و جایگزینی دندانهای دائم در دهان با مشکل مواجه شده و مسائلی همچون کج شدن دندانهای دائم، رشد در محل نامناسب یا ازدحام دندان‌ها در دهان به خاطر عدم وجود فضای کافی بر روی فک، برای فرد ایجاد شود. این شرایط می‌تواند مشکلاتی را در ارتباط با نامرتبی دندان‌ها در دهان ایجاد نماید که درمان آن‌ها نیازمند استفاده از روش‌های درمان ارتودنسی در آینده خواهد بود.
عصب‌کشی دندان برای کودکان
مشکلات ایجاد شده در ناحیه پالپ اغلب با حساسیت و درد دندان همراه هستند. به این ترتیب در صورتی که دندانپزشک تشخیص دهد ناحیه پالپ دچار مشکل شده یا از بین رفته است، لازم است قبل از تشکیل آبسه یا ایجاد سایر عفونت‌های احتمالی از روش‌های درمان مورد نیاز برای فرد استفاده شود. چون عفونت در دندان می تواند علت بوی بد دهان در کودکان می باشد.
در مواردی که مشکل حاد باشد، ممکن است کشیدن دندان غیرقابل اجتناب شده و در ادامه از نگهدارنده فضا برای پر کردن فضای خالی ایجاد شده بین دندان‌ها استفاده شود. بسیاری از مواقع، نگه‌دارنده‌ها نمی‌توانند به‌طور کامل عملکرد دندانهای طبیعی را بازیابی نمایند. علاوه بر این، همواره احتمال دارد این ابزارها در دهان شل شوند. به همین خاطر لازم است وضعیت این ابزارها تحت کنترل دقیق والدین قرار داشته باشد. در صورت امکان، در این شرایط ممکن است از سایر روش‌های درمانی به شرح زیر برای بیمار استفاده شود:
درمان غیرمستقیم پالپ. در صورتی که آسیب وارد شده به ناحیه پالپ حداقل باشد، این امکان برای دندانپزشک وجود دارد که بخش زیادی از پوسیدگی (و نه خود پالپ) را برداشته و از داروهای آنتی‌بیوتیک در محل تحت درمان استفاده کند. در ادامه محل پوسیدگی با مواد مناسب پوشانده خواهد شد. در اصطلاح به این روش درمان غیرمستقیم پالپ گفته می‌شود.
پالپوتومی (Pulpotomy). در مواردی که پوسیدگی محدود به بخش بالای پالپ باشد، معمولاً از این روش برای درمان استفاده می‌شود. به این ترتیب بخش آسیب دیده ناحیه پالپ برداشته شده و بخش سالم باقیمانده در محل تثبیت می‌گردد. در نهایت ناحیه تحت درمان ضدعفونی شده و با مواد مناسب پوشانده می‌شود.
پالپکتومی (pulpectomy). در صورتی که بافت پالپ در کل ساختار ریشه دندان دچار عفونت شده باشد، ممکن است لازم شود از پالپکتومی برای بیمار استفاده شود. به این ترتیب کل بافت پالپ از محل خارج می‌شود. در ادامه محل تحت درمان ضدعفونی شده، اصلاحات ظاهری لازم در آن انجام می‌شود و در نهایت با وارد کردن مواد مناسب، بخش داخلی دندان پوشانده خواهد شد. پس از این کار، معمولاً از روکش بر روی دندان جهت ترمیم آن استفاده می‌گردد.
چه زمان لازم است از روش‌های درمان ناحیه پالپ (اندودنتیک) استفاده شود؟
به دلایل زیر ممکن است عصب‌کشی دندان کودکان در ابتدا موفقیت‌آمیز نباشد:
کانال‌های دندان ممکن است بسیار باریک باشد و در نتیجه این شرایط همواره امکان دارد بعضی از کانال‌های دندان توسط دندانپزشک شناسایی نشوند یا به روش‌های درمان در مرحله اول عکس‌العمل مناسب نشان دهند.
کانال‌های دندان ممکن است به خاطر دلایل زیر دوباره دچار عفونت شوند:
الف) استفاده از روکش نامناسب یا تاخیر در استفاده از روکش
ب) ایجاد پوسیدگی جدید در دندان
ج) ابتلا به بیماری‌های پیشرفته لثه
د) ایجاد شکستگی یا ترک‌خوردگی دندان
چه روش‌های دیگری را می‌توان به جای عصب‌کشی دندان برای کودک مورد استفاده قرار داد؟
به غیر از این درمان، روش‌های درمان جایگزین برای عصب‌کشی دندان کودکان به شرح زیر هستند:
- جراحی ناحیه پالپ
- کشیدن دندان
به هر حال، هنگامی که دندان کودک در دهان از بین رفته یا کشیده شود، لازم است از روش‌های زیر برای جایگزین کردن آن استفاده شود:
- ایمپلنت دندان
- روکش و بریج دندان
- دندان مصنوعی جزئی
حفظ دندان شیری کودکان با عصب کشی و درمان ریشه
دندان درد در هر سنی ممکن است مانند دندان درد کودکان اتفاق بیفتد. همانگونه که در بزرگسالان عصب کشی برای رفع درد دندان استفاده می شود،در کودکان نیز برای حفظ دندان های شیری باید درمواردی از عصب کشی استفاده کرد تا بچه ها از نعمت دندان شیری محروم نگردند. این کار روش خاص خود را دارد. عصب کشی، درمان دندان درد، درمان کیست ریشه دندان و ترمیم ریشه ی آن توسط دندانپزشک کودکان انجام می شود که با نمونه های مشابه در بزرگسالان که باعث از دست رفتن دندان و تحمل درد ایمپلنت می باشد ، متفاوت است.
دندان شیری زمانی لق می‌شود که دندان دائمی در فک بالا بیاید و در نهایت دندان شیری می‌افتد و دندان دائمی جایگزین آن می‌شود. ریشه دندان شیری کودکان حکم چراغ راهنما را در روند درآمدن دندان دائمی ایفا می‌کند. دندان دائمی ریشه دندان شیری را تحلیل می‌برد و جذب می‌کند.
البته لق شدن دندان شیری همواره به معنای درآمدن دندان دائمی نیست. دندان کودکان گاهی در اثر ضربه دیدن یا زمین خوردن هنگام بازی کردن لق می‌شود. اگر دندان شیری به دلیل ضربه دیدن لق شده باشد، باید به دکتر دندانپزشک کودکان مراجعه کنید تا دندان را معاینه کند و از عفونت کردن یا آسیب دیدن دندان دائمی جلوگیری کند.
فضا نگهدارنده ثابت دندان جا را برای رویش دندانهای دائمی حفظ می‌کند. اگر دندان شیری کودک زودتر از آن که دندان دائمی برای خارج شدن از لثه آمده شود، بیفتد یا از دست برود، باید از فضا نگهدارنده به جای دندان شیری استفاده کرد. اگر دندان شیری زودتر از موعد بیفتد، ممکن است دندان آسیاب دائمی به جای درآمدن در فضای مختص به خود در این فضای خالی دربیاید. به این ترتیب زمانی که دندانهای دائمی بیشتری آماده جوانه زدن باشد، فضای کافی برای درآمدن آن‌ها وجود نخواهد داشت، چون دندان آسیاب جای آن‌ها را پر کرده است. دندانپزشکان برای جلوگیری از نامرتب شدن دندان‌ها توصیه می‌کنند که از فضا نگهدار دندان شیری برای باز نگه داشتن فضای دندان غائب استفاده شود.